30 năm trước, khi những bộ nhân "nằm gai nếm mật" và " trên dao dưới thớt" dọc theo biên địa Thái-Miên, khi cơn sốt tị nạn Việt Nam vẫn còn gác trên nhiều số trên "hàn thử biểu" của lương tâm nhân loại....Nhưng số phận người Việt Tị nạn dường như không ai nhắc đến, hay giới truyền thông đã cố tình quay mặt để mặt họ, VNLR, đối diện với những nguy hiểm , tuyệt vọng....Hôm nay, những người tị nạn bằng ̣đường bộ  quay quần bên nhau để tưởng niệm và tôn vinh những ân nhân của họ....
Dưới đây là bài phóng sự của Đài Á Châu Tự Do-RFA Radio Free Asia- tường thuật ngày Hội Ngộ lịch sử này:
Thanh trúc, phóng viên RFA
2013-06-27
    
   
 
 Nghe bài này
 Nghe bài này 
Sau 30 tháng Tư 1975, thế giới chỉ biết làn sóng người Việt ra khơi 
tìm tự do, gọi họ là thuyền nhân, chứ không nghe đến những câu chuyện 
băng rừng lội suối của những người tị nạn đường bộ mà nỗi đau, nỗi sợ 
hãi, sự nguy hiểm và cái chết rình chờ chẳng khác người đi tị nạn đường 
biển.
Ba mươi năm sau
Suốt thập niên 80 cho đến nửa đầu thập niên 90, đã bao người vĩnh 
viễn nằm lại trong rừng già hoặc trong những trại tị nạn hay trại tạm 
dung dọc biên giới Thái Lan- Kampuchia. Một số khác được các nước nhận 
cho định cư, lần lượt ra đi, xây lại cuộc đời mới tại một quốc gia thứ 
ba.
Ba mươi năm sau, Hội Ngộ Trại Tị Nạn Đường Bộ tại thành phố Montreal,
 tỉnh bang Quebec của Canada, diễn ra trong nụ cười, nước mắt và kỷ 
niệm. Đó là ngày thứ Bảy 22 tháng Sáu năm 2013, những người tị nạn đường
 bộ ba thập niên trước bây giờ mới gặp lại nhau một ngày của riêng họ.
Niềm vui hội ngộ chắc cảm động lắm, bởi Louis Lê, con trai một người tị nạn đường bộ hôm đó, bày tỏ với Thanh Trúc:
Dạ hiểu, tại vì Việt cộng vô, phải đi ra khỏi nước phải đi bộ, tới
 nước Mỹ để làm ra tiền để take care of gia đình. Hồi nhỏ lớn lên tới 
tuổi này con chưa thấy ba con khóc, thường ba không có khóc đâu, nhưng 
ngày này thấy bạn trong trại tị nạn thì không chữ để nói gì đâu, ba chỉ 
nói thấy bạn là vui lắm. 
Cũng như Louis đến từ Texas, Nguyễn Thiên Lý từ Connecticut theo cha mẹ tới Montreal:
Con thấy ba mẹ con vui lắm, ba mẹ con nhớ hết mọi chuyện đã xảy ra 
hồi đó. Con hiểu tại vì muốn có tự do mà ba mẹ phải bắt đầu một cuộc 
sống mới...con hiểu thêm nhiều hơn về những gì ba mẹ đã trải qua, bây 
giờ con cũng thấy vui...và yêu ba mẹ nhiều hơn
Nguyễn Thiên Lý
Con thấy ba mẹ con vui lắm, ba mẹ con nhớ hết mọi chuyện đã xảy ra
 hồi đó. Con hiểu tại vì muốn có tự do mà ba mẹ phải bắt đầu một cuộc 
sống mới. Con nghĩ qua tất cả những câu chuyện nghe được hôm nay thì con
 hiểu thêm nhiều hơn về những gì ba mẹ đã trải qua, bây giờ con cũng 
thấy vui lây với ba mẹ và yêu ba mẹ nhiều hơn. 
 
Từ trái anh Trịnh Huy Chương, Soeur Andree Leblanc và anh Vũ Hoàng Quân. (ảnh tác giả gởi)
 
Đây cũng là dịp để tri ân những người không cùng máu mủ và màu da 
nhưng đã hết lòng giúp đỡ người tị nạn đường bộ trên đường vượt chết tìm
 sống. Một người trong ban tổ chức, anh Nguyễn Hoàng Quân, nằm trong số 
những người đầu tiên rời trại tị nạn đường bộ Dongrek sau khi được 
Canada nhận về Montreal, Quebec và định cư tại  đó cho đến giờ:
Cho đến đầu năm 85 lúc tôi đi thì chỉ trại Dongrek đó thôi dân số 
trong trại khoảng hai ngàn người, nhưng thật  ra trước đó, đầu 80, 81 
thì có những trại khác nữa như NW82, trại NW9 …là những trại trước cái 
đợt của tôi tới. Người ta phỏng đón khoảng 8.000 người Việt Nam đi bằng 
đường bộ. 
Cuối năm 1984 chúng tôi mới chính thức được Cao Ủy Tị Nạn Liên 
Hiệp Quốc nhận qui chế tị nạn. Lúc đo các  phái đoàn của các nước trên 
thế giới bắt đầu phỏng vấn và những đợt đi định cư đầu tiên là năm 
1985.  Khi tôi đến đây, bỏ lại đằng sau những người bạn thân của tôi, 
thì  khoảng thời gian đó thế giới biết rất nhiều về những thuyền nhân 
Boat  People, nhưng mà những người vượt biên bằng đường bộ tức là 
Vietnamese Land People thì thế giới biết rất ít về họ. 
Cùng với những bạn đường bộ may mắn đến Canada trước, anh Quân bắt 
đầu vận động sự chú ý đến những người vượt biên đường bộ đang sống vất 
vưỡng trong các trại tị nạn Nong Chang, Nong Chat và sau này là trại 
Dongrek vùng biên giới Thái Lan- Kampuchia:
Đầu tiên tôi gặp các Cha, các Thầy và các Xơ của nhà giòng Sainte 
Croix tức nhà giòng Thánh Giá ở đây. Người đầu tiên tôi gặp là Xơ 
Adrienne Milotte, bây giờ đã qua đời, sau đó tôi được giới thiệu tới Xơ 
Andrée Leblanc. 
Khi tôi gặp Xơ Andrée Leblanc và coi như lần đầu tiên Xơ được nghe
 kể về trại tị nạn đường bộ thì nhà giòng Thánh Giá mới bắt đầu chuyển 
hướng về trại tị nạn biên giới. Ngoài Xơ Andrée Leblanc tôi có làm việc 
chung với Cha Pierre Dufour, với Thầy Jean Paul Gagnant, một vài vị đã 
qua đời rồi. Chỉ riêng với trại tị nạn đường bộ thì nhà giòng Sainte 
Croix bảo lãnh chừng một trăm người sang đây.
Khi tôi gặp Xơ Andrée Leblanc và coi như lần đầu tiên Xơ được nghe kể
 về trại tị nạn đường bộ thì nhà giòng Thánh Giá mới bắt đầu chuyển 
hướng về trại tị nạn biên giới
anh Nguyễn Hoàng Quân
Ngoài nhà giòng Sainte Croix, tôi cũng được giới thiệu cho đi gặp 
hai người nữa, Cha Pierre Blanchard và Cha Roger Gosselin. Hai Cha bảo 
lãnh độ chừng 200 cho đến 250 người. Nhưng mà tổng số người tị nạn Việt 
Nam mà hai Cha bảo lãnh là độ chừng hai ngàn người. 
 
Trại tỵ nạn đường bộ Dongrek ở biên giới Thái và Kampuchia. (ảnh tác giả gởi)
 
Trang đời tị nạn đã khép lại
Không phải tất cả người tị nạn đường bộ đều may mắn được một quốc gia
 thứ ba đón nhận. Thí dụ chỉ riêng trại Dongrek nơi anh Quân ở trước và 
chỉ cách biên giới Thái Lan khoảng một cây số:
Độ chừng vài trăm người quyết định hồi hương vì không còn hy vọng 
được đi định cư. Số còn lại, chừng bảy tám trăm người lúc bấy giờ, được 
chuyển đến trại Panat Nikom trên đất Thái. Cuối cùng, khoảng hai ba năm 
sau, 92, 93 gì đó, những người còn lại được đi định cư khắp nơi trên thế
 giới. Cũng có một số anh em qua tới đây. 
Anh Chương, rời Việt Nam bằng đường bộ năm 1982, trôi nỗi từ trại này
 qua trại khác ở biên giới Thái  Lan-Kampuchia cho đến khi gặp  anh 
Quân. Cả hai đồng cam cộng khổ trong trại tị nạn Dongrek cho tới ngày 
anh Quân đi Canada trước, tiếp đó nhờ Xơ Leblanc giòng Sainte Croix bảo 
lãnh anh Chương về Montreal, Quebec, sau khi hồ sơ xin đi Mỹ của anh 
Chương không được chấp thuận:
Quân ở Nong Chat, Quân bị nhóm Khmer Đỏ bắt, còn em bị nhóm lính 
của Sihanouk bắt. Em tới Nong Chang cuối tháng Sáu. Nong Chang, Nong 
Chat là những trại tạm dung dọc theo biên giới Thái Miên. 
Mùa khô năm 1983, hàng năm tới mùa khô thì cộng sản Việt Nam tấn 
công càn quét dọc biên giới, trại Nong Chang lúc đó khoảng 170 người 
chạy vào đất Thái. Cũng mùa khô năm đó  trại Nong Chat cũng bị càn quét,
 tất cả chạy vào đất Thái,  Hồng Thập Tự Quốc Tế gom lại thành một trại 
gọi là Nong Samet, sau đó đưa về trại Dong Rek gần biên giới Thái hơn. 
Ban ngày nhờ có Hồng Thập Tự Quốc Tế hoặc những tổ chức UN hoặc là Medecins Sans Frontieres  giúp
 đỡ cho mình. Nhưng ban đêm, sau khi những thiện nguyện viên này ra khỏi
 vùng đất đó, thì lính  bắt đầu vào trại  nào là cướp bóc rồi hãm hiếp  
phụ nữ. Đàn ông con trai nếu ai mà la thì nó bắt đem đi, có người bị đi 
mất luôn. Cuộc sống ở đó về đêm rất sợ hãi. 
Ban ngày nhờ có Hồng Thập Tự Quốc Tế hoặc những tổ chức UN hoặc là 
Medecins Sans Frontieres giúp đỡ cho mình. Nhưng ban đêm, sau khi những 
thiện nguyện viên này ra khỏi vùng đất đó, thì lính bắt đầu vào trại nào
 là cướp bóc rồi hãm hiếp phụ nữ. Đàn ông con trai nếu ai mà la thì nó 
bắt đem đi mất luôn
Anh Chương
Mùa khô năm 1985, cộng sản Việt Nam lại đánh vô lần nữa, tụi em 
cũng chạy một lần nữa. Lúc đó Quân đã được phái đoàn Canada chấp nhận 
cho đi định cư rồi, Quân nhờ nhà giòng Sainte Croix bên này, Xơ Leblanc 
là người ký giấy bảo trợ cho em. Em tới Canada tháng Sáu năm 1988. 
Là  một trong những vị ân nhân hiện diện tại buổi hội ngộ mà anh em 
tị nạn đường bộ Canada vừa nhắc tên,  nữ tu Andrée Leblanc của giòng 
Sainte Croix phát biểu một cách khiêm tốn:
Đối với tôi, lòng tri ân của những người tị nạn đường bộ hôm nay, 
sau ba mươi năm, cho tôi hiểu là họ muốn nói rằng  chúng tôi đã mang cho
 họ cơ may về  một cuộc sống mới. Bất kể cách gì và điều gì những người 
tị nạn đường bộ này muốn bày tỏ, điều tôi luôn giữ trong tâm mình là 
lòng can đảm của họ và và nỗi khát khao bằng mọi giá được sống cho ra 
sống, được thoát ra khỏi nghịch cảnh để tận hưởng cuộc sống tốt đẹp. 
Vai trò và công việc của chúng tôi thật khiêm tốn, nhỏ bé so với 
 sức sống mãnh liệt và sự thành công mà các bạn ấy có được cho chính 
mình  hôm nay cũng như cho con cháu họ ngày sau. 
Với anh Đỗ Siêu, cư ngụ tại San Francisco, California,  nói lên được 
lời cảm ơn chân thành đến những người đã từng cứu giúp người tị nạn 
đường bộ phải là mục đích chính của ngày hội ngộ:
Lúc đó tôi mới 17 tuổi, tôi đi một mình, tại vì mình đi tìm tương 
lai đó cô, trên đường đi mình cũng gặp nhiều khó khăn lắm. Tôi cảm thấy,
 nhất là thấy ân nhân của mình, họ từng làm y tá hay bác sĩ, giúp mình 
trong trại tị nạn. Khi mà thấy họ thì như là ước mong của mình được ngày
 này trả ơn cho  họ. 
Ở trong trại tị nạn lúc mà đang nổ bom hay chạy giặc ai cũng sống 
trong hoàn cảnh khổ sở đó thì không có dịp nào để mà cám ơn họ. Hôm nay 
đặc biệt thấy họ tới như vậy tức là trong đời sống của mình có câu trả 
lời, trang đời tị nạn của mình có thể khép lại, nhắn lại cho lương tâm 
của mình biết là cái chuyện này đã hiểu nhau rồi, có cơ hội để cám ơn 
nhau rồi. Họ cũng mừng khi thấy đời sống mình tiến bộ hơn hồi trước 
nhiều. 
Theo ban tổ chức ngày hội ngộ, khoảng 250 người cùng gia đình đến 
Montreal để gặp lại nhau trong không khí bùi ngùi nhưng vô cùng náo 
nhiệt và ngập tràn cảm xúc. Đến từ Seattle, tiểu bang Washington, anh 
Phan Hưng, vượt biên đường bộ từ Sài Gòn cuối 1983:
Ba mươi năm sau mới gặp lại bạn bè, ngồi quây quần với nhau mà 
thoáng trong đầu những cảnh tượng xảy ra cho chúng tôi như đang sống lại
 ba mươi năm trước, nhắc lại những người đã giúp đỡ chúng tôi ở trong 
rừng.
Bây giờ nhìn lại thì hầu như tất cả những người ở đây đều hai thứ 
tóc hết rồi, có rất nhiều con cháu của những người tị nạn hồi xưa đến 
tham dự, rất ư là hân hạnh và vui mừng. 
Buổi họp mặt này là  điều vượt ngoài sức tưởng tượng của tôi, thế mà 
bây giờ nó là hiện thực, nó làm tôi như sống lại nối kết lại với quảng 
đời xa xưa nhưng luôn đong đầy những ký ức sống động, một quảng đời ấn 
tượng nhất trong cuộc đời của riêng tôi
bà y tá Martine Bourquin
Chị Vi, đến từ Dallas Fort Worth, Texas:
Mình cố gắng tới dự, rất xúc động, rất cảm ơn những người tổ chức 
cuộc hội ngộ này. Đây là dịp cho mình gặp lại bạn bè cũ, với lại quan 
trọng nhất là gặp lại những người ân nhân đã giúp mình hồi xưa. Trong 
những người đó là có Cha Thom và cô Martine. Hồi xưa tôi là người giúp 
cô trong trạm xá, giờ gặp lại tôi mừng quá, chúng tôi khóc rất nhiều. 
Bây giờ thì bao nhiêu lời cũng không đủ, quá mừng quá xúc động.
Hai ân nhân mà anh Siêu hay chị Vi vừa nhắc tên, chính là linh mục 
Thomas và bà y tá Martine Bourquin của Hội Chữ Thập Đổ Quốc Tế, làm việc
 trong các trại tị nạn đường bộ lúc bấy giờ.
Hiện cư ngụ tại quê nhà ở Thụy Sĩ, bay sang đây và gặp lại những 
người bà từng săn sóc giúp đỡ khi họ còn là dân tị nạn, cô Martine mà 
mọi người gọi một cách trìu mến như vậy, chia sẻ:
Thật cảm động khi có thể tìm lại những người bạn một thời của tôi,
 chỉ tiếc một số không thể đến dự được. Vui nhất là khi có nhiều người 
bảo là tôi có thể không nhớ họ chứ còn họ thì không bao giờ quên tôi, 
người nữ y tá lúc bấy giờ hãy con trẻ như họ. Buổi họp mặt này là  điều 
vượt ngoài sức tưởng tượng của tôi, thế mà bây giờ nó là hiện thực, nó 
làm tôi như sống lại nối kết lại với quảng đời xa xưa nhưng luôn đong 
đầy những ký ức sống động, một quảng đời ấn tượng nhất trong cuộc đời 
của riêng tôi. Phải nói làm sao nhỉ, đúng rồi, sau 30 năm mà gặp lại 
những khuôn mặt thân ái như Vi, như Siêu và nhiều nhiều nữa, đối với tôi
 là một phép mầu. 
Đối với những người trong ban tổ chức, ba ước muốn thừ nhất gặp lại 
nhau, thư hai cảm ơn các ân nhân, thứ ba cho con cháu hiểu vì sao cha mẹ
 phải làm người tị nạn đường bộ, đã trở thành hiện thực trong ngày Hội 
Ngộ Trại Tị Nạn Đường Bộ 22 tháng Sáu vừa qua.
Mục Đời Sống Ngươi Việt Khắp Nơi đến đây tạm ngừng. Thanh Trúc kính chào, hẹn lại quí vị tối thứ Năm tuần tới.